MANTENÈNÇO DE LENGÀDO-ROUSSIHOUN

ESPOUSICIOUN DE TAMBOURIN

     Pendènt tres semano dóu mes de desèmbre lou group fóuclouri " Le Cordon Camarguais " tenguè a Nime, dins uno capelo de l'Institut Emmanuel d'Alzon uno mostro de tambourin e d'estrumen de Prouvènço, de la couleicioun persounalo d'Andriéu Gabriel, majorau dóu Felibrige.

     Aquesto espousicioun a permés de vèire de près lou tambourin e soun evoulucioun dins lou tèms, la descuberto de masseto, de galoubet, e lou biais de jouga dóu tambourinaire.

     Lou dissate 7 de desémbre, lou majorau Andriéu Gabriel dounè uno couferènci pendès de tres ouro de tèms ounte chascun, qu'èro dins la salo, pousquè sesi li secrèt d'aquélis estrumen e subre-tout se chala de la musico jougado pèr lou mèstre.

     Gramarci encaro a Andriéu Gabriel d'avé permés d'adouba aquelo espoucioun. Dóumaci soun inmènse talènt de musicaire audouro la musico tradiciounalo a soun pountificat.

Festenau de Sant Gervàsi

     2014 es una capitado pèr la chourmo dóu festenau videò amatour de Sant Gervasi. Se dis que fau tres an pèr recampa un public e es verai.

     Diversita au nivèu dóu prougramo 'mé de lèu vist, de diaporama vengu d'ourizoun diferènt dóu miejour : Agenès, Gascougno, Rouergue, Erau, Prouvènço, Camargo ...

     Diversita tambèn demié lou publi, vengu mai noumbrous aquest an. Se capitè d'entrèvo sus li parla, entre de videaste afeciouna de lengo d'Ò (associacioun vo individuau) e lou publi. Lou dissate de sèr un balèti 'mé Cabr'e Can acabè la manifestacioun. Cado proujeicioun fuguè l'óucasioun d'escàmbi fruchous que se perseguiguèron dóu tèms de l'aperitiéu dóu dissate.

     Un bilans pousitiéu pèr la version 2014 d'un festenau que demando pas que de s'alarga l'an que vèn ...

24/11/2014 : Joan de l'Ors (seguia)

LO MONSTRE

[..........]

     E leu-leu arriberon totes dos au chasteu e li demanderon :

- Alora, es lest aqueu repais ?

     Respondec :

- Non, es pas encara lest : ai pres mau d'eissina e ai pas agut lo legor de brandar la clocha : me sembalvo de debanar !

     E preparon lo repais totes tres, manjeron e fenisseron la jornaa en se passejant a l'entorn dau chasteu. Puei s'aneron coijar.

     L'endeman, era lo torn de Joan de l'Ors de preparar lo dinnar. Los dos autres se'n aneron e v-eu se betec a faire la coisina. Tot en marchant, los dos autres se conteron l'afaire que lor era arribaa :

- Vas veire que tot aira, lo Mago va arribar e que te li va donar una rosta. Siáu ben estat oblijat de faire lo mòrt, que m'anava tuar !

     Au chasteu, lo Mago era mai arribat, tot furiós. Dissec :

- Esto matin, fa lo tresen que trobo dins ma coisina. Aurà pas beu temps aqueu, vai !

     Arribec dins la coisina, sautec sus Joan de l'Ors. Joan de l'Ors se prenguec la cana, e te li descendec tres testas. Lo Mago li criec ceba, durbec un pehon que l'i aviá un pòt de pomada que se'n passec sus lo còl. Tornec plaçar sas tres testas puei tornec batalhar. Aqueste còp, Joan de l'Ors li descendec quatre testas. Encara un còp, lo Mago demandec ceba, mai Joan de l'Ors li respondec :

- Non, ges de repaus, anatz !

     Li mandec un còp de cana e li descendec les quatre testas que restavan. Se betec a las copar en morceus coma per n'en faire de saucissas. Puei las betec dins un canton.

     Enfin, se'n tornec per finir la coisina de miegjorn. E a miegjorn petantas tirec la campana. Los dos autres Joan disseron :

- Lo Mago es benleu pas vengut esto matin !

     E s'entorneron au chasteu.

- Lo dinnar es lest ?

- Oc ! , lor respondec lo Joan de l'Ors, e veietz dins aqueu canton aqueu que vos a bailat de colicas e de mau d'eissina !

17/11/2014 : Joan de l'Ors (seguia)

LO MONSTRE

[.....] 

     Joan sensa Paur aviá reçauput de còps sus la testa e poiá plus bolegar ... Los dos autres veient que la campana sonava pas se'n torneron quand mema au chasteu per veire çò que passava.

     Joan de l'Ors faguec a Joan sensa Paur :

- Es lest aqueu dinnar ? es miegjorn passat e as pas tirat la campana !

     L'autre respondec : 

- Non ai pas fenit de preparar lo repais. Ai agut de colicas tot lo matin e ai perdut de temps.

     Alora, prepareron lo repais totes tres e fuguec leu fach. Puei manjeron. Après aneron a l'entorn dau chasteu e lo sera fagueron encara un pauc de dinnar e quora la nuech arribec, se coijeron.

     L'endeman, Joan de l'Ors dissec a Joan lo Boscatier :

- Bè, as que de restar aqueu matin. Nosautres anem a la chaça e tu, tascha mejan de pas prendre de colicas e que lo dinnar siája prest a l'ora !

- Non, non, non, siajatz tranquilles. Veiretz, sonarai la campana a miegjorn.

     E quora era aquí a faire la coisina, vaquí que lo Mago arribec mai. Dissec :

- O, flaira lo gost dau cristianisme : que bòn vau faire, aqueu matin !

     Sautec sus l'òme, e tusta que tustarà, l'òme fuguec oblijat de faire lo mòrt. Lo Mago anec querre sa sòrre que faguec mai lo dinnar. E quora aguec manjat, lo Mago se'n anec defòra e la sòrre se'n tornec a la chambra.

     Quora lo Mago fuguec partit, Joan lo Boscatier se dreiçeic e continuec de faire la coisina. Mas aguec pas lo temps de la faire en plen, e tirec pas la campana. Alora Joan de l'Ors dissec a l'autre :

- Chau anar veire : a ben dich qu'anava pas prendre de colicas, mas li arribat quaquaren qu'a pas tirat la campana.

[......]

10/11/2014 : Joan de l'Ors (seguia)

LO CHASTEU DAU MAGOT

[.....]

     Se pressec la cana e bailec dos o tres còps a n-aqueles barreus e ne'n faguec sautar  tres o quatre.

     Dintreron dins lo domeni e durbisseron lo porteu de dedins. Dintreron puei dins lo chasteu. Troberon de que manjar e dejuneron.

LO MONSTRE

     Troberon puei un liech e se coijeron. L'endeman matin, se leveron. E Joan de l'Ors dissec a Joan sensa Paur :
- Tu qu'as pas paur, as que de restar aquí, e faire lo dinnar de miegjorn. L'i a una campana sus lo davant dau chasteu. Quora lo repais es lest, as que de bailar un còp de campana. Nosautres dos, anem a la chaça veire se l'i a un pauc de gibier.
     Se'n aneron, e Joan sensa Paur se betc a faire lo dinnar ....

     Miegjorn arribec, mas la campana campanejec pas ... dins la matinaa, lo Mago - un monstre qu'aviá set testas - era vengut. Aviá fach :
- O, flaira lo gost dau cristianisme a-per-aquí ! Que bòn morceu vau manjar aqueu matin !

     Dintrec dins lo chasteu, trobec un òme, li sautec sus l'eissina. Urosament que Joan sensa Paur aviá fach lo mòrt, d'autrament l'auriá tuat. E lo Mago s'occupa pus de Joan sensa Paur.
     Après lo Mago anec querre sa sòrre per li faire un pauc de dinnar ... Quora manjat, s'era enanat e la sòrre se'n tornec mai escondre dins sa chambra.
[....]

06/10/2014 : Joan de l'Ors (seguia)

Joan de l'Ors (la seguia)

Lo pechon compreniá e era tot content de saupre qu'un jorn sòrtiriá d'aquí. E totes los jorns, anava veire se poiá faire bolegar la gròssa peira.

Un jorn qu'aviá quasi set ans arribec a la faire bolegar, e poguec veire un pechon trauc ambé la lume. Se virec vers sa maire e li dissec :

« - O maman, es verai, es ben defòra ; Vau faire brandar la peira e dins quauques jorns poirem passar ! »

La maire era ben contenta. Tots los jorns, anavan totes dos veire si poián tombar la peira. E un beu jorn, arriberon a la desquilhar. Alora, se'n aneron leu-leu dinqu'au bòsc qu'era pròchi. Per fortuna son òme achampava de bòsc per faire de javeus.

La maire dissec au pechon :

-Vaquí ton paire, aprocha-te e cria-lo.

Alora lo pechon s'avançec. E coma era un pauc mai pròchi de l'òme, criec :

-Papà !, tres còps. Lo paire sabiá pas d'onte veniá aquò. Se dreissec, e lo pechon criec encara :

-Papà !

Veguec d'onte veniá aqueu bram, e anec au rescòntre dau pechon, e li faguec coma aquò :

- Coma vai que m'apelas « papà » ?

Lo pechon respondec :

- Es ma maire que m'a dich qu'eriatz mon paire.

- E onte es ta maire ?

- Es darrier aquel aubre, ailavau !

Era quasi nusa e ausava pas de se laissar veire »

Alora, l'aneron querre e l'òme la curbissec ambé sa vesta. E coma l'ors fasiá grand bruch e cherchava d'en pertot, partisseron a la corsa dinqu'au vilatge.

29/09/2014 : Joan de l'Ors

JOAN DE L'ORS

Un còp, un òme e una femna eran partits querre de bòsc. Arriberon dins un endrech que l'i aviá de branchas pechonas. L'òme dissec a la femna :

« - Aquí, l'i de bòsc pechon : fai ton javeu. Ieu, vau veire un pauc mai luench se ne'n trobo pas mai gròs. »

L'òme se'n anec e la femna se betec a faire son fais.

D'aqueu temps, un ors choliava l'òme e la femna. E quora l'òme fuguec partit, arribec en corrent e se prenguec la femna us l'espalta. S'en anec leu-leu dinqu'a sa tuna. Betec una gròssa peira per tapar la pòrta per que la femna poissi pas se'n anar. La laissec dins la tuna e se'n anec querre de vianda per la norrir.

Un beu jorn, aquela femna fuguec gròssa, e quauques meses après espelissec un pechon garçon. Coma faire per sonhar aqueu dròlle ? Fuguec oblijaa de prendre sas raubas per tenir pròpre. Tant que fuguec pechon, li bailec de son lach. Mas après, fuguec oblijaa de li bailar de vianda coma a n-ela, que i aviá ren d'autre !

Lo pechon cressiá. Ambé lo temps aviá apres a marchar puei a a parlar. Sa maire li fasiá comprendre que l'ors era una bèstia fera e qu'era pas son paire, que defòra l'i aviá lo soleu, los auceus, qu'era jòli..........

03/11/2014 : Joan de l'Ors (seguia)

L'AUBRE GIGANT 

[......] A un moment, fai un vent terrible, a un autre moment, gela e a un autre moment, fai una chalorassa que  te tira tota l'aiga dau còrs. Enfin, es pas possible de l'i arribar !

- Siatz bòns per ren ! L'i monto !

     Alora, se betec a escalar l'aubre. E escala qu'escalarà ... E per anar mai leu se betec a córrer. Arribec a la cima. D'ailamont, veiec lo chasteu qu'era sus una plana. Mas era claus de barras de ferre ponchuas au bot, coma de lanças.

LO CHASTEU DAU MAGO

     Davalec l'aubre e se beteron en rota vers lo chasteu. E marcha que marcharà, arriberon au chasteu. Mas per l'i intrar, era pas aisat, era pas possible. Joan de l'Ors dissec a Joan sensa Paur de montar a la cima de la barranha e de sautar de l'autre costat. Montec, montec dinqu'a la poncha. Mas après, eran las lanças que li traucavan lo ventre.

     Alora, davalec e dissec :

- Es pas possible. Me vòlo pas crebar lo ventre, ieu, per sautar aquela barranha !

     Joan de l'Ors faguec a Joan lo Boscatier :

- Tu qu'as una bòna àpia, copa dos o tres barreus : vòlo faire una dubertura, per passar !

     Alora, Joan de l'Ors lo Boscatier mandec de còps d'àpia, mas la barranha era pas de ferre e non de bòsc, e li arribec pas.

     Joan de l'Ors faguec :

- Me siáu mau afraitat ; a ieu ; me vau assaiar ambé la cana.

[........]

27/10/2014 / Joan de l'Ors ( seguida)

JOAN SENSA PAUR

     Alora los vaquí partits totes dos. Fagueron un pauc de chamin e troberon encara

 un autre òme que promenava.

     Li disseron :

- Bonjorn, Monsur. Onte siatz partit ?

- Me'n vau querre fortuna.

- Bè,venetz ambé nosautres. Coma vos crian ?

- Ieu, me dison Joan sensa Paur.

     Eran Joan totes tres ! E los vaquí partits sus la rota. Arriberon dins un vilatge.

L'i dintreron e demanderon se l'i aviá pas d'òbra.

     Lo monde responderon :

- Oc, n'i a, de trabau, mas solament es muench d'aquí ! N'i a dins unchasteu dau Mago qu'es ailamont a la poncha de la montanha. Chau prendre lo chamin dins lo bòsc. Puei trobaretz un aubre qu'es aut, aut, tant aut que se'n vei pas la poncha !

Escalaretz aquel aubre e d'aquí veiretz lo chasteu e n'en prendretz la direction.

L'AUBRE GIGANT

     Los vaquí partits. Prengueron lo chamin dau bòsc e arriberon davant l'aubre. Joan de l'Ors dissec a Joan sensa Paur :
- Tu qu'as ges de paur, monta a la poncha de l'aubre, puei diràs qué direccion chau prendre.
     Joan sena Paur se betec a escalar, e monta que montarà, montec dos jorns e poguec pas arribar a la poncha. Alora davalec en disent qu'era pas possible de l'i montar, qu'a n-un moment fasiá una bisa terribla, qu'a d'autres moments fasiá un fred dau diable.

     Alora, Joan de l'Ors faguec a Joan lo Boscatier :
- Tu, es qu'as l'abituda dau bòsc, benleu l'i arribaràs ? Monta, tu !

     Alora, Joan lo boscatier se betec a montar. Montec, montec ...
Montec quatre jorns. Era long, era aut aquel aubre ! E poguec pas arribar a la cima. Davalec mai e dissec a Joan de l'Ors :
-Es pas possible de l'i arribar ...................

20/10/2014 : Joan de l'Ors (seguia)

La Cana de Joan de l'Ors

    Alora, lo monde dau vilatge li fagueron fabricar una cana coma voliá. Quora fuguec facha, la beteron sus una charreta e l'adusseron sus la paça. D'aquí, disseron a Joan de l'Ors que la cana era lesta e que poiá venir la querre. Avertisseron tot lo monde. E l'i aviá fola per veire aquò ! N'i aviá de grossasses qu'assajavan de levar la cana, mas la fasián mema pas brandar !

    Disseron : 

- Joan de l'Ors, ven prendre ta cana, que l'i a degun que pòt levar !

    Alora, s'avancec e prenguec la cana, òp, coma prenes un bastonet.

    Dissec :

- Bè, aüra, adieu tot lo monde ! Ieu me vau querre fortuna.

 Joan lo Boscatier

    Lo vaquí en rota. E alora, marcha que marcharà, arribec dins un bòsc. Aquí, l'i aviá un bòn òme que copava de bòsc. A chasque còp de destrau, un aubre chaiá au sòu.

"- Tè, dissec, vaquí un bòn òme. Chau que li parliu. Si me pòio betar, ambé v-eu, farem rota ensems e chercharem fortuna totes dos."

    S'aprochec e li dissec :

- De qué fasetz aquí ?

- M'amuso un pauc, fau un pauc de bòsc.

- Avetz una bòna destrau : a chasque còp, tombatz un aubre !

- Oc, es pas marria, la destrau. E vos, onte siatz partit ?

- Bè, me'n vau querre fortuna. Si voletz venir ambé ieu, se tendrem companha.

- D'acòrdi, l'i vau.

- Coma vos dison ?

- Me dison Joan lo Boscatier

13/10/2014 : Joan de l'ors (la seguia)

      Se pogueron aprochar de las maisons e demanderon ajua : tot lo monde sortisseron defòra e cocheron l'ors a còps de bastons e de fusius.

      La maire se poguec vestir, e fuguec tota contenta de tornar trobar sa maison. Lo pechon viscut dins una tuna la trobava fòrca bela. Eran fòrça uroses totes tres e fagueron una bela festa ambé los vesins.

JOAN DE L'ORS A L'ESCÒLA

    Après quauques jorns, los parents manderon lo pechon a l'escòla. E los autres mainats que sabián l'istòria de Joan lo fasián enrabiar tot lo temps en li criant :

- Joan de l'Ors, Joan de l'Ors !

    V-eu, aquò l'embestiava. Lor demandava de restar quiets, mas tornavan criar :

- Joan de l'Ors, Joan de l'Ors !

    Alora, fenissec per lor mandar de baceus, e coma aviá una fòrça terrible, los mandava au sòu a chasque còps. E los mainats lo disseron als parents que defenderon, a Joan, de tornar a l'escòla. Alora, Joan dissec au monde :
- Bòrd que voletz pas qu'aniu a l'escòla, fabricatz-me una cana que pesa cent quintaus !
   
    Los autres respoderon :
- Que vòls faire d'una cana de cent quintaus ? Arribaràs mema pas a la brandar !
- Vos diso que vòlo una cana coma aquò, si non, tòrno a l'escòla !

22/09/2014 : Tùrou, lo pichon champsaurin

    En aquest temps, au Cròs, quasi tot lo monde fasiá son pan.

    Li aviá gaire que mon paire e Joan dau Dràu qu'avavan lo comprar a San-Laurenç.

    Es per aquo que lo amèu aviá son fort comunau. Se trobava de l'autre costat de la rota contra la muralha de l'òrt de Joan dau Dau - onte encuei es la pissotièra.

    Se li fasiá doas fornaas chasque jorn e coma, au Cròs, li aviá una trentena de familhas (o gaire mai), chascuna poiá coire un jorn per setmana.

    De fès, quora èra lo tort dau fromatgier, ma maire li demandava de nos coire una o doas tortas de trufas.
    Per nos, lei pichons, èra un eveniment.

    Durbiàm de grands uèlhs per veire nòstra maire pastiar la farina ambé un pauc d'aiga, de burre e d'uòus, rolar la pasta ambé l'estandaire, burlar la trufa escrasaa e de pòrres cuèchs ambé de burre dinc una peila puèi, per far jòliù, far de barras sus la torta amb una forcheta (coma de "rails" de chamin de ferre) e perèu dorar la pasta e la trufa ambé un pincèu trempat dinc un bòle onte aviá betat lo jaune d'un uòu.

    Las tortas de trufa èran melhoras chaudas que fredas ; es per aquò qu'a pena tiraas dau fort ma maire nos en bailava un morcèu.

    Los jorns de festa, la trufa èra remplaçaa per d'aprunèus e ma maire fasiá quatre o cinc tortas d'un cop, çò que fach que n'aviàm per una bòna setmana.

15/09/2014 : Lo Rigodon, l'escottish e la quadrilha : danças folkoricas

LO RIGODON :
   
     Lo rigodon es una dança caracteristica de las terras nautas dichas " lo país gavòt". Se debana totjorn en sens invèrse de las agulhas d'una mòstra dins un sens ritual : " lo musicaire èra dins lo temps plaçat al mitan, figurant lo solèu, los dançaires a l'entorn d'eu, representant los elements terrestres." Lo tema dau rigodon es una perseguia galanta que li dona un caractèr de dança de fertilitat, per l'antic motiu dau chambiament de femnas e dau martelament dau sòu. Los dançaires cisclan dels crits sonats "uchament", imitant lo refreniment dels chivaus segon un principi de magia imitativa als trabalhs dels champs e fan clacar lors dets, es çò que s'apela " las chicanhaudas".

L'ESCOTTISCH :

     L'Escottisch es una dança de bal en coble, sensa rapòrt ambé l'Escòcia. S'executa en cobles tornant sus els-memes dins lo sens de las agulhas de la mòstra, dau temps que lo cortegi de cobles, dispausats liuarement dins la sala, evoluon dins lo sens contrari. La dança es completa en quatre mesuras.Coma ben d'autras danças de salon, l'Escottish es intraa dins lo repertòri de las danças tradicionalas au segle detz-e-nòu especialament dins la dança bretona. Es egalament utilizaa dins certanas figuras dau quadrilha.

LA QUADRILHA :

  La quadrilha es una dança que se compausa de cinc partias, executaas chascun son torn per chasque participant. Existe una granda quantitat de quadrilhas popularas que son la quadrilha crosaa, la quadrilha americana e la quadrilha dels lancièrs.